Çıplak ayaklı kontes: Zola Budd

Mekân, Madrid’te bir bar… Film yönetmeni rolündeki Humprey Bogard, para babası yapımcının zoruyla beyaz perdede kullanılmak üzere taze bir yüz peşinde koşuyor. Bu taze yüz, Ava Gardner’ın canlandırdığı Maria Vargas’tan başkası değil. 1954 yapımı “Çıplak Ayaklı Kontes”, döneminin müstesna filmlerinden biri. Her ne kadar baş karakter Vargas’ın Hollywood’a uzanan yolu trajik bir sonla bitse de başka bir kontesin hikayesiyle paralellik kurmamıza izin veriyor.

Bu kez sahne Güney Afrika’da açılıyor. 1984 yılı… Ekranda, hayatının en büyük fırsatını ve en zorlu anlarını aynı piste sıkıştıran genç bir atlet... Hikâyenin sonu Vargas’ınki kadar acı değil belki ama onun trajedisi de kendine yetiyor.

Çıplak ayaklı kontes: Zola Budd…

Zola Budd’a göre her şey o gün başlamıştı. Ocak 1984’te, Güney Afrika’nın Stellenbosch şehrinde koşulacak olan 5000 metre yarışına giderken henüz 17 yaşında olan Zola, muhtemelen o gün Marie Decker’e ait olan dünya rekorunu kıracağını tahmin etmiyordu. Neticede, o çıplak ayakla koşmayı seven bir çiftlik kızıydı. Ancak deniz seviyesinden yaklaşık 1400 metre yüksekte geçirdiği çocukluğu ve her gün okula giderken koştuğu 10 kilometrelik mesafe, küçük bedenine kocaman bir ciğer bahşetmişti.

Vaziyet böyleyken rekor da kendiliğinden geliyordu. Ne yazık ki, küçük bir şanssızlığı vardı Zola’nın. Apartheid rejimi altındaki ülkesi sportif alanda ciddi yaptırımlarla karşı karşıyaydı. Bu sebeple, uluslararası yarışlara katılamayacak olan Zola’nın kırdığı rekor da Uluslararası Atletizm Federasyonu tarafından kabul görmeyecekti. Ancak ne olursa olsun, saf yeteneği ve fiziki özellikleri sayesinde Afrika’da bir elmas gibi parıldıyordu.

Malum, elmas ve Afrika kelimeleri bir cümlede geçmeyiversin, orada hemen bir emperyalist güç peyda oluverir. Bir anda ortaya çıkan Amerikan üniversiteleri Zola’ya burs vermek için birbirini ezedursun, İtalyanlar ve İngilizler ise vatandaşlık kozuyla masaya oturacaklardı. Ancak 17 yaşındaki genç bir kız için ülkesini değiştirmek zor bir karardı. Zola, ikircikli duygularla cebelleşirken bu kez kadraja İngiliz Daily Mail gazetesinin kudretli editörü David English girecekti. Gazetesi için taze bir yüze ve siyasi bir propaganda aracına ihtiyacı vardı. English, kendi “kontes”ini arıyordu.

Demir Leydi” Margaret Thatcher’ın kabinesine yakınlığıyla bilinen English, Zola’nın dedesinin Britanya topraklarında doğduğunu öğrenmiş ve bu durumdan yararlanmaya karar vermişti. Öyle ya, bu durum hem gazetesini dünyanın en büyük spor organizasyonlarından birinin aktörü haline getirecek hem de İngiliz halkının milliyetçi damarlarına biraz daha şerbet verecekti.

English’in Zola’yı ve ailesini ikna etmesi uzun sürmedi. Bir ev, yüklü miktar para ve Zola’nın babası Frank için düzenli bir iş. 6 Nisan’da yapılan başvurudan tam 10 gün sonra Zola’nın elinde yepyeni bir pasaport vardı. Maalesef, bu pasaport pek de hayırlara vesile olmayacaktı.

Zola, bir yandan Britanya’da usul usul çıktığı yarışlarda başarılı olurken diğer yandan sürekli olarak tepkilerle karşılaşıyordu. Apartheid rejimi karşıtları onun vatandaşlığa alışının Güney Afrika’daki beyazlar için bir imtiyaz örneği olduğunu ileri sürüyorlardı. Diğer taraftan, normal şartlarda bir ya da iki yıl süren vatandaşlık işlemlerinin 10 gün içinde tamamlanması da eleştirilerin odağındaydı.

En nihayetinde, 1984 Los Angeles Olimpiyat Oyunları gelip çatmıştı… Politik baskı, sportif beklentiyi de artırmıştı. Antrenörü Pierre Labuschagne, Zola’nın form durumunu şu şekilde değerlendirmişti:

Kadınlar 3000 metre finali… Kocaman bir zihinsel yükle start çizgisindeki yerini aldı Zola. Yarış başlar başlamaz Marie Decker kendini en öne attı. Biraz sonra Zola da Decker’in ensesinde kendine bir yer buldu. Büyüklerle yarışa tutuşan küçük bir kız çocuğu gibi görünüyordu. Yarışın ortalarında Zola bir atak yaptı. Decker’i geçti ve liderliği aldı. Şimdi sürüyü o yönlendiriyordu. Ancak saniyeler içinde herkesi şaşkınlık içinde bırakacak olan bir şey yaşanacaktı.

Önce küçük bir artçı sarsıntı, ayakların birbirine bir anlık dokunuşu… Hemen ardından şiddetli çarpışma! Zola ve Decker’in ayakları çarpıştığında yarışı anlatan BBC spikerinin bu tarihi anı özetlemesi için iki kelime yeterli olacaktı: “Decker düştü!”

17 yaşında büyük beklentilerle olimpiyat sahnesine atılan genç kız, şimdi pistlerde yaşanan en büyük trajedilerden birinin kahramanıydı. Zola, Decker’in düşüşünün ardından koşmaya devam etti. Fakat seyircinin tepkisini bu kez kaldıramıyordu. Yarışı yedinci sırada bitirirken aklında sadece az önce yaşananlar vardı. Yıllar boyunca da orada kalacaktı…

Decker çarpışmadan sonra Zola’yı suçladı ancak müsabaka hakemleri Zola’nın bir kabahati olmadığı hükmüne vardılar. Zola, Britanya’ya döndüğünde onu ölüm tehditleri ve özel korumalar bekliyordu. Birkaç yıl daha yeni ülkesi için mücadele etti ancak hayalini kurduğu olimpiyat madalyasına bir türlü ulaşamadı.

Çıplak ayaklı kontes, şan ve şöhrete ulaşmıştı ancak bunların hiçbiri ona mutluluk getirmedi. Zola Budd hem Güney Afrika’da hem de Britanya’da politikanın kurbanı oldu. Dünya üzerinde kendine bir yer ararken ABD’ye de düştü. İlerleyen yaşlarda ultra maratonlara katılmaya başladı. Belki de gidecek bir yeri olmadığından, o hâlâ bir yerlerde koşuyor.