Afrika’da bir yetim: Kipchoge Keino

Nandi, Kuzeybatı Kenya… Klişeleşmiş Afrika manzarasının tersine, yeşilliklerle dolu bir yer burası. Deniz seviyesinden yaklaşık 2000 metre yüksekte ve güzel iklimin sayesinde tarım alanlarıyla kaplı bir bölge. Fakat bu bölgenin meşhur olduğu başka bir yönü daha var: Yetiştirdiği dünyaca ünlü orta ve uzun mesafe koşucuları.

Son elli yılda pistlere damga vuran Kenyalı atletlerin önemli bir bölümü Nandi’de yetişti. Ancak onların arasından biri var ki, her şeyin müsebbibi o. Adımını Nandi’den dışarı atıp dünyanın en iyilerine kafa tutan o. Kenyalı çocukların ufuklarına yeni hayaller ekleyen, yine o.

O kim mi? Kipchoge Keino…

Koşmak, Kipchoge’nin en iyi bildiği şeydi. Okul hayatı boyunca türlü bilgiler edindiyse de en değerli hayat bilgisi, “koşmak” gerektiğiydi. Zira, küçük yaşta anne babasını kaybetmiş bir çocuk olarak hayatına devam edebilmesi için pek çok trajediyi arkasında bırakması gerekmişti. Ancak bu durum, doğup büyüdüğü toprakları terk etmesi gerektiği manasına gelmiyordu. Çünkü bu toprakların ona gösterdiği şefkat, onun gelişip büyük bir atlet olmasını sağlayacaktı.

Kipchoge, okul yılları sona erdikten sonra hayatını idame ettirebilmek için polis kuvvetlerine katıldı. Ellilerin sonu, altmışların başına denk gelen o dönemlerde Kenya hâlâ İngiliz sömürgesiydi. Yönetimde söz sahibi olan İngilizler, Kenya’da bölgesel atletizm müsabakaları düzenliyordu. Polis Akademisi’nin atletizm takımının başına da o dönemde İngiliz antrenör John Velzian getirilmişti. Müsabakaların birinde Velzian’ın gözlerine uzun bacaklı bir genç takılacaktı.

Kipchoge’nin fiziksel özellikleri dikkat çekiyordu. Öte yandan, yüksek rakımlı bir bölgede çalışıyor olması da ona doğal bir avantaj sağlıyordu. Kipchoge, ilgi uyandırmaya başlamıştı. Artık sahneye çıkma zamanıydı.

1962 yılında, Britanya uluslarının yarıştığı Commonwealth Oyunları’nda ilk kez uluslararası düzeyde boy gösteren Kipchoge’nin bu denemesinde pek başarılı olduğunu söyleyemeyiz. Üç mil yarışında aldığı 11. sıra çok iyi görünmüyordu. Ancak potansiyeline inancı yüksekti Kipchoge’nin. Dolayısıyla yılmadı. Şansını bir de olimpiyatlarda deneyecekti.

1964 yılında Tokyo’da düzenlenen olimpiyat oyunları onun için yine büyük bir tecrübe olmaktan ileri gidemeyecekti. Ancak bir yıl sonra işin rengi değişmeye başlayacaktı. Afrika oyunlarında 1500 ve 5000 metrede kırdığı dünya rekorlarıyla ilk büyük çıkışını gerçekleştirdi. Ardından, Commonwealth oyunlarında iki altın madalya daha kazanacaktı. Şimdiyse hedefi, 1968 Mexico City Oyunları’ydı.

Kipchoge’nin oyunlara gelirken aklında sadece kazanmak vardı. Ancak onu rahat bırakmayan, hatta iki büklüm eden bir de sağlık sorununa sahipti: Safra kesesi taşları. Oyunların ilk gününden itibaren büyük sancılarla yarışan Kipchoge, bu taşlardan kaynaklanan ilk büyük darbeyi 10 bin metre yarışında alacaktı. Kipchoge’nin yarış esnasında hissettiği acı öyle bir düzeye ulaşacaktı ki, en sonunda bayılacak ve diskalifiye edilecekti.

Doktorların kesinlikle izin vermemesine rağmen iki gün sonra koşulan 5000 metre yarışının başlangıç çizgisinde Kipchoge de vardı. Yarışı elinden geldiğince hızlı koşmuş ancak küçük bir farkla ikinci olmuştu. Bu, onun ilk olimpiyat madalyasıydı. Bu yarıştan sonra da sancıları olan Kipchoge’ye antrenörü de artık yarışmaması gerektiğini söylüyordu. Çünkü bu hastalık ölümüne dahi sebep olabilirdi. Zaten arzuladığı madalyaya da ulaşmıştı artık.

Ancak, Kipchoge için bu yeterli değildi. Antrenörü ve doktoruyla bir anlaşma yaptı. Odasına çekilip uyuyacaktı, uyandığında kendini iyi hissederse sıradaki 1500 metre yarışına çıkacaktı. Bu kadar… Bu anlaşma her ne kadar tek taraflı gibi görünse de taraflar kurallara uyacaklardı. Yarışa kısa bir süre kala ısınma antrenmanı yapılıyordu. Görünürde Kipchoge yoktu. Antrenörler ve Kenyalı yetkililer onun gelmeyeceğini düşünmeye başladılar. Gelse bile ısınmadan piste çıkması pek de mantıklı olmayacaktı. Ancak onların bilmediği şey, Kipchoge’nin ısınma antrenmanını bambaşka bir yerde yaptığıydı.

Kipchoge, yarışa bir saat kala yatağından fırladı. Malzemelerini alıp kaldığı otelden çıktı ve olimpiyat stadına giden otobüse atladı. Çok az bir süre kalmıştı ve yetişmesi çok zor görünüyordu. Ancak bu kadar çalışmanın ve emeğin karşılığını bir altın madalyayla taçlandırmak istiyordu. Ne yaşadığı zorluklar ne de safra kesesi taşları onu bu hayalinden alıkoyamazdı. Bu arzunun önünde hiçbir şey duramazdı. Trafik hariç… Evet, Kipchoge’nin bindiği otobüs stada dört beş km kala meşhur Mexico City trafiğine saplanıp kalmıştı. Fakat onun beklemeye niyeti yoktu. Otobüsten aşağı atladı ve en iyi bildiği şeyi yapmaya devam etti. Hayallerine doğru koşmaya başladı.

Kipchoge, başlangıç çizgisindeydi ve kendini gayet iyi hissediyordu. Sanki ardında Eldoret’ten esen bir yel var gibi, Nandi platolarında okula gider gibi koşmaya başladı. Çimen kaplı tepeleri aşıp, ormanlarda kayboluyor gibi uzaklaştı rakiplerinden. Bitiş çizgisini geçerken, en yakın rakibi 20 metre ardında kalmıştı. Kipchoge Keino, arzularına ulaşmıştı.

Kipchoge dört yıl sonra 1972 Oyunları’nda bir altın ve bir gümüş madalya daha kazandı. Pistlerden ayrıldıktan sonra ise bütün şöhretini yetim çocukların ufuklarını genişletmek için kullandı. En nihayetinde o da Afrika’da bir yetimdi. Çalıştı, didindi ve dünyanın en iyilerini devirdi.