"Neden siyahi bisikletçi yok?"

Spor dünyasının en büyük organizasyonlarından biri olan Tour de France, geçtiğimiz hafta sonu Belçika’nın başkenti Brüksel’de start aldı. Sıkı bisiklet takipçilerinin yıl boyunca iple çektiği, bisikleti şöyle bir göz ucuyla takip edenlerin ise bakmadan edemediği bu organizasyonda ilk üç günü geride bıraktık.

Bisikletin efsane ismi Eddy Merckx’i onurlandırmak için ilk iki etabı Brüksel’de geçilen turu televizyon ekranlarından takip ediyorsanız pelotonun oldukça homojen bir yapıya sahip olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Sporcular hakkında daha fazla bilgi almak için internete gittiğinizde ise bu homojenlik daha açık şekilde görülebilir. Bisiklet takipçilerinin aşina olduğu bir durum olan siyahi sporcuların bisiklet sporundaki sayısal azlığı, aslında uzun yıllardır sporun içindekilerce tartışılan bir konu.

Bu sene turda yer alan 176 sporcudan yalnızca bir tanesi siyahi. Cofidis adına yarışan Eritreli Natnael Berhane dışında pelotonda siyahi bir bisikletçi bulunmuyor. Köklü bir bisiklet kültürüne sahip olan Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika gibi ülkeler yoğun bir göçmen nüfusuna sahip olsa da bu ülkelerden gelen sporcuların neredeyse tamamı beyaz tenli. Peki nasıl oluyor da atletizm ve basketbol gibi birçok sporu domine eden siyahi sporcular, bisiklet sporunda bu denli az yer alıyor?

Bisiklet camiası tarafından uzun bir süredir sorulan bu soruya verilen yanıtlar üç başlık altında toplanabilir. Bunlardan ilki ve en sık gündeme getirileni işin ekonomik boyutu. Bisikletin ekipman olarak pahalı bir spor oluşu, birçok ülkede hâlâ ekonomik olarak dezavantajlı durumda olan göçmenlerin spora ulaşımının önündeki en büyük engel olarak görülüyor. Basketbol ve futbol için bir çift ayakkabı ile şehrin hemen her yerinde bulunabilecek bir sahaya ulaşım bu sporlara başlamak için yeterliyken, bisiklet sporuna başlamak için elbette öncelikle bir bisiklet almak gerekiyor. Yarış bisikletlerinin ve mayoların pahalı oluşu, bisikleti ekonomik olarak zorlayıcı bir spor hâline getiriyor.

Siyahi bisikletçilerin sayısının az olmasına ilişkin verilen diğer yanıt kültürel boyut. Bisiklet her ne kadar Batı Avrupa’da bir işçi sınıfı sporu olarak ortaya çıkmış olsa da günümüzde daha çok bir orta sınıf sporu olarak görülüyor. Dolayısıyla Avrupa ülkelerinde ya da Avustralya’da yaşayan göçmenler için bisiklet sporunda bir kariyer yapmak ilk hedeflerden biri değil. Daha kolay ulaşabilecekleri sporlara oranla ekonomik olarak daha az tatmin edici oluşu ise işin cabası.

Bu açıdan bisiklet ile yüzme arasında bir benzerlik kurulabilir. Tıpkı bisiklet gibi yüzmede de beyaz sporcuların siyahi sporculara karşı sayısal olarak bir üstünlüğü bulunuyor. Afrika ülkelerinde bir yüzme kültürü ve tesisleşmenin olmaması bu konuda önemli bir faktör. Dolayısıyla bir yüzme kültürü oluşturmak oldukça zor hâle geliyor ve genç sporcuların atletizm ya da futbol gibi sporlara yönelme olasılığı artıyor.

Fizyolojik farklılaşma ise bu soruya verilebilecek üçüncü yanıt. Bu konuda farklı görüşler olmakla birlikte siyah ve beyaz ırkın kas yapısı açısından farklılaşması sıkça yapılan açıklamalardan biri. Kasları oluşturan iki farklı lif grubundan hızlı kasılan kas grubu, yavaş kasılan kas grubuna göre 2-3 kat daha hızlı kasılıyor ve daha çabuk yoruluyor. Hızlı kasılan kas grubuna sahip olmak, kısa mesafe koşuları gibi patlayıcılığın ön planda olduğu sporlar için avantajlıyken yavaş kasılan kas grubu dayanıklılığın ön planda olduğu sporlar için avantajlı olabiliyor. Siyahi ırkın genetik olarak hızlı kasılan kas gruplarına daha çok sahip olması, bisiklette neden daha az siyahi sporcu olduğuna kimilerinin verdiği yanıt. Ancak karşıt görüşte olan bir gruba göre bu durumun kas gruplarıyla bir bağlantısı yok. Bu cepheye göre kas gruplarının dağılımındaki farklılaşma bu farkı yaratacak kadar büyük değil ve patlayıcı kuvvet ile ilişkili olan bir gen bu farklılıkta daha büyük bir rol oynuyor.

Eritre gibi ülkelerin bisiklette yaptığı atak ile ilerleyen yılarda pelotonda daha çok siyahi bisikletçi görme olasılığımız yüksek. Ancak siyahi bisikletçilerin pelotondaki azlığı ve bisiklet sporundaki homojenlik uzun bir süre daha konuşulacakmış gibi gözüküyor.