Nadia Comaneci

Montreal 1976’da Olimpiyat sahnesine ilk kez çıkan 14 yaşındaki Nadia Comaneci, oyunlarda 10 tam puan almayı başaran ilk jimnastikçi olarak adını tarihe altın harflerle yazdırdı. Dünya çapında büyük bir üne kavuşan Comaneci, jimnastik sporunun da altın çağını başlatan isim oldu.

Montreal’deki oyunlar başlamadan kısa süre önce, Olimpik sporların süre ve derecelendirmesini tutan İsviçreli Omega firması, IOC’ye yeni bir düzenleme fikriyle gelmişti. Bu, skorboardların 9.50, 9.85 gibi üç basamaklı mevcut düzende değil, dört haneli düzene uygun şekilde tasarlanması fikriydi. Ancak IOC, 10.00’lık tam puanın alınmasının imkânsız olduğunu belirtince skorboardlar üç haneli olarak tasarlandı. Gelin görün ki Montreal’daki oyunların ikinci gününde kimsenin beklemediği bir olay gerçekleşti. Nadia Comaneci adında 14 yaşındaki bir Rumen kız ortaya çıkıyor ve sergilediği performansla herkesi hayret içinde bırakıyordu. Asimetrik paraleldeki hareketleri tek kelimeyle kusursuzdu. 10 tam puanı sonuna kadar hak etmişti. Hakemler de aynı fikirdeydi. Ancak ortada tek bir sorun vardı; o da skorbordun bu puanı göstermeye elverişli olmayışıydı. Hakemlerden biri, Omega yöneticisi Daniel Baumat’a yaklaştı ve ne yapmaları gerektiğini sordu. Baumat puanı 10.00 olarak göstermenin mümkün olmadığını ancak 1.00 ve .100 olarak gösterebileceklerini ifade etti. Bunun üzerine hakemler 10 tam puanı skorboarda 1.00 olarak yansıttılar. İşte tarihi bir performansın skorboarda yansıması böyle tuhaf bir biçimde gerçekleşiyordu.

Aslında IOC, 10 tam puana ulaşmanın imkânsız olduğunu düşünmekte pek haksız sayılmazdı. Çünkü daha önce Olimpiyatlarda yarışan hiç bir jimnastikçi buna ulaşamamıştı. Ta ki 1.50 boyunda, 39 kilo ağırlığındaki kız sahneye çıkıncaya kadar... 14 yaşındaki Rumen daha önce kimsenin başaramadığını başarıyor. 10 tam puana Montreal’da tam yedi kez ulaşarak tarihi baştan yazıyordu. Böylece bir önceki Olimpiyat Oyunları'nda Rus Olga Korbut’un performansıyla üstündeki ölü toprağını atan Jimnastik sporu, Comaneci’nin sayesinde spot ışıklarını hepten üstüne çekiyor ve bir efsaneyi spor dünyasına hediye ediyordu.

Comaneci Montreal’de yedi tam puanın dördünü asimetrik paralelde, diğer üçünü ise büyük yetenek ve konsantrasyon gerektiren, sporcuların ters parendeler attıkları, kendi etraflarında döndükleri, yalnızca 10 cm genişliğindeki denge aletinde alıyordu. Asimetrik paralel ve denge aletindeki performanslarıyla üç altın madalyayı boynuna asan sporcu, takım ile bir gümüş, yer hareketlerindeki performansıyla da bronz madalya alarak, toplamda beş madalya ile oyunları tamamlıyordu. Kusursuz performanslara imza atan 14 yaşındaki kızın buz gibi duruşu ise izleyenleri şaşkınlık içinde bırakmıştı. Onun bu derece sakin ve ruhsuz görünmesinin elbette nedenleri vardı...

1961’de Karpat dağlarındaki Onesti adında küçük bir kasabada otomobil tamircisi Gheorghe ve fabrika işçisi Stefania-Alexandrina’nın kızı olarak dünyaya gelen Nadia, henüz altı yaşında jimnastikçi olmaya aday görülen çocukları yetiştiren yatılı bir okula verilmişti. Bu okul eski bir boks şampiyonu olan Karolyi ve eşi tarafından idare ediliyordu. Sonradan tarihteki en başarılı jimnastik antrenörlerinden biri olarak anılacak olan Karolyi, Comaneci’nin yanı sıra 1981’de sığındığı Amerika’da da pek çok şampiyon sporcu yetiştirdi. Yenidünyada Mary Lou Retton, Kim Zmeskal gibi şampiyonlara antrenörlük yapan Karolyi’nin bazı yöntemleri ile sporculara davranış biçimi oldukça tartışmalı bulunuyor. Çalıştırdığı pek çok isim onu kötü anılarla hatırlıyor. Karolyi’nin yönettiği yatılı okula 12 yaşındayken giren Emelia Eberle, hata yaptıkları zaman antrenörlerinin kendilerine acımasızca davrandığını ve vurmaktan hiç çekinmediğini anlatıyor. Bir başka jimnastikçi Rodica Dunca ise okulun cezaevinden farklı olmadığını dile getiriyor. Comaneci’ye o günler hatırlatıldığında, rejimin kendilerinden çok şey beklediğini ve hayatın o dönemde herkes için çok zor olduğunu söylüyor. İlk uluslararası yarışmasına yalnızca 13 yaşındayken Wembley stadyumunda çıkan Comaneci baskıyla baş etmeyi başarabilen sporculardan biri oldu. İlk uluslararası deneyiminden yalnızca bir ay sonra, Avrupa Şampiyonasında dört altın ve bir gümüş madalya kazandı. Ve kısa süre sonra da bir efsaneye dönüştüğü Montreal Olimpiyatları’na katıldı.

Comaneci, her ne kadar 1984’e kadar sporü sürdürse de, hiç bir zaman 76 Montreal’daki performansına yaklaşamadı. 1977’de, yıldızının parladığı olimpiyat’tan bir yıl sonra İngiliz Guardian gazetesine verdiği röportajda, jimnastiğe artık keyifli bir gösteri olarak değil formalite icabı yapılan angarya bir iş gözüyle baktığını itiraf etmişti. Ancak yine de katıldığı yarışmalarda madalyaları toplamaya devam etti. 1978’de Strasbourg’da bir altın ve bir gümüş madalya kazandığı Dünya Şampiyonası sonrası bir kez daha jimnastiğe doyduğunu söylüyordu.

1980 yılında Moskova Olimpiyatları gelip çattığında ise dünya dört yıl önce hayranlıkla izlediği küçük kızın genç bir kadına dönüştüğüne şahit oldu. Ancak ilk olimpiyatında kusursuz performansına hakkını veren hakemler bu kez anormal kararlara imza atıyorlardı. Denge aletindeki performansı kusursuz olmasa da alacağı bir 9.95’lik puan, altın madalyayı kazanması için yeterli olacaktı. Ama hakemlerin değerlendirmesi uzadıkça uzadı, yarım saatten uzun sürdü. Ve Comaneci’nin performansı ancak 9.85 puana layık bulundu. Rumen sporcu bu tartışmalı kararla gümüş madalyaya razı olurken, altın madalya Rus Alena Davydova’ya gitti. Moskova’da diğer yarışmalarla beraber iki altın ve iki gümüş madalya kazansa da Comaneci bir daha burada yarışmadı. Öyle ki bir sonraki sene düzenlenen Dünya Şampiyonasında formda ve takımla birlikte Rusya’ya seyahat etmiş olmasına rağmen yarışmayı reddetti.

Dünya çapında şöhretli ve sevilen bir sporcu olan Comaneci’nin, Çavuşesku rejiminin baskısı altında özgürlüğü oldukça kısıtlıydı. Romanya hükümeti onun bu şöhretini paraya çevirmekten hiç geri kalmadı. Comaneci’nin başrolünü üstlendiği Amerika’daki gösteri turundan hükümete 250,000 dolar kalırken, gösterinin yegâne yıldızının payına düşen yalnızca 1000 dolar oluyordu. Rumen sporcu, 1989’da rejimin düşmesinden yalnızca bir kaç hafta önce, çamurlu ve engebeli bir yolda altı saatten fazla yürüyerek sınırdan önce Macaristan’a, sonra da Avusturya’ya geçti. Ve buradan atladığı uçakla ona sığınma hakkı verecek olan Amerika’ya uçtu.

Bugün 50 yaşında olan Comaneci, Amerika’nın Oklahoma eyaletinde eşi Bart Conner ile yaşıyor. Connor da 1984 Olimpiyat Oyunları'nda Amerika’ya jimnastikte iki altın madalya kazandırmış bir sporcu. Şimdi birlikte bir jimnastik akademisini işletiyorlar. IOC kurallarına göre bugün artık 14 yaşında bir sporcunun Olimpiyatlarda yarışması mümkün değil. Puanlama sisteminde yapılan değişiklerden sonra 10 tam puan almanın mümkün olmadığı gibi... Montreal 1976’da Nadia Comaneci’nin 14 yaşında gösterdiği eşsiz performans ise tarihteki yegâne yerini hep koruyacak.